Laaggeletterden zijn net rokers

kellyoostlander • mei 20, 2020
De jacht is geopend. Meer NT1’ers moeten naar het onderwijs, maar ze komen er niet. Landelijk zijn er campagnes om laaggeletterden te vinden. Lokaal wordt er heel wat geëxperimenteerd. Maar echte successen zijn maar beperkt. 

In beleidstaal worden mensen van wie de eerste taal Nederlands is, maar die onvoldoende kunnen lezen, schrijven of rekenen om zich zelfstandig te redden in het dagelijks leven, laaggeletterden genoemd. Een term waar het zelfvertrouwen niet per se van groeit en die de doelgroep zelf vaak niet eens begrijpt. Laat staan dat ze zichzelf erin herkennen. Een term waarbij ik bovendien het gevoel heb gekregen dat een aantal organisaties vooral tot doel hebben het getal zo hoog mogelijk te maken. Naar mijn idee tellen we appels en peren op. (Ik weet dat dit niet de correcte uitvoering is van het spreekwoord.)

Het is belangrijk te beseffen dat de term laaggeletterden maar heel beperkt iets zegt over de mensen waar we het over hebben. Mensen die qua afkomst, achtergrond, leerbaarheid, interesses en omstandigheden onderling enorm verschillen. Bovendien wordt de nadruk in veel communicatie over dit onderwerp wel erg op de 10% laaggeletterden met de laagste vaardigheden gelegd, iets wat Marian de Goede binnen haar wervingsmethodiek KLASSE! mooi duidelijk maakt. 

" Mensen zijn niet alleen hun probleem, ongewenst gedrag of ander kenmerk."

Voor het gemak vergelijk ik laaggeletterden met rokers. Je hoeft een roker niet te vertellen dat hij rookt. Dat weet hij zelf wel. Daarbij is niet elke roker hetzelfde. Je hebt de verstokte roker die er niet over nadenkt om te stoppen. Je hebt de roker die wel wil, maar niet gelooft dat hij het kan. Je hebt de roker die een klein zetje nodig heeft enzovoort enzovoort.

Iedere roker is veel meer dan de sigaret die hij opsteekt. En niet elke roker is een kettingroker. Dat je niet alle rokers direct overtuigt met alleen maar roepen dat het slecht voor je is, is ondertussen wel bewezen. En natuurlijk maakt het uit wat je omgeving vindt van roken. Maar hoe rokers daarop reageren verschilt. De een motiveert het om te stoppen en de ander voelt zich een grotere sukkel en gaat wellicht wat meer stiekem roken.

Ook de redenen waarom een roker stopt zijn niet uniform. De een doet het voor zijn gezondheid, de ander vanwege de kosten en weer een ander omdat iedereen in zijn omgeving stopt en alleen buiten staan niet heel aantrekkelijk is. En let op! Niet alle rokers willen stoppen. 

Tot het besluit komen om te stoppen met roken gebeurt vaak ook niet in één dag. En als men dan probeert te stoppen dan doet iedereen dat weer anders. De een stopt cold turkey en de ander doet eerst 10 halve stoppogingen. Met of zonder de hulp van pleisters, acupunctuur, praatgroepen, ondersteuning van de huisarts of Stoptober.

Er zijn ook een paar belangrijke verschillen tussen rokers en laaggeletterden om over na te denken. Want bij een roker kun je het zien als hij rookt. En een roker kun je via verschillende communicatiekanalen bereiken. Hoewel, een roker kan ook laaggeletterd zijn en andersom. En dat is precies mijn punt. Mensen zijn niet alleen hun probleem, ongewenst gedrag of ander kenmerk. Het zijn individuen met een heel scala aan eigenschappen en kenmerken.

Wat ik wil zeggen is dat als je een succesvolle aanpak wilt dan moet je eerst weten wie je waarom wilt bereiken. Want het verhogen van taalvaardigheid of rekenvaardigheid is geen doel op zich. Aanbod is geen totaaloplossing. En een doelgroepomschrijving is niet: Iedereen die moeite heeft met lezen, schrijven of rekenen. 

Maak je doelgroep concreet. Ga op zoek naar gelijke interesses, motivatie en omstandigheden. Leer waar ze blij van worden en meer van willen. Maar ook hoe zij handelen wanneer ze iets niet weten of kennen. Ga na hoe de omgeving van je doelgroep eruit ziet en wat de situationele omstandigheden zijn. En richt daar niet alleen je communicatie op in, maar je totale dienstverlening. Zo word je echt van meerwaarde voor mensen. Hoe je dit doet?  Praat met ze. Leer ze kennen en maak vanuit hier de vertaalslag naar je aanpak.

En vergeet vooral niet om voordat je begint met het realiseren van nieuwe dienstverlening te kijken wat er al is en dit te verbinden waar nuttig en aan te passen waar nodig. Dat betekent niet dat je mensen doorgeeft als een estafettestokje van organisatie naar organisatie, maar dat je met elkaar over de organisatiegrenzen en belangen heen kijkt naar een aanpak die veiligheid en kwaliteit biedt en doelgericht is. Durf te erkennen waar je goed in bent en waar een ander beter in is in het belang van de mensen waarvoor je het doet.

Oh ja en besef dat er een groep mensen is die zich prima redt door de het sociale vangnet wat zij hebben en echt niet van plan is om te gaan leren totdat daar iets drastisch wijzigt. Of je dat nu leuk en logisch vindt of niet. En er is ook een groep die altijd laaggeletterd zal blijven omdat ze simpelweg niet het leervermogen hebben. Ook zij verdienen aandacht en zouden onderdeel moeten zijn van een aanpak laaggeletterdheid. Net als dat er ook ingezet moet worden op het toegankelijk en begrijpelijk maken van communicatie van bedrijven en instanties.

En even voor de zekerheid. Natuurlijk zijn er veel meer grote belangrijke verschillen tussen rokers en laaggeletterden. Mijn doel is niet om een complete vergelijking te maken, maar om voorbeeld te gebruiken wat tot de verbeelding spreekt om op een andere manier naar de thematiek te kijken.

Ik ben benieuwd naar naar jullie reacties.

Share by: